Życie uniwersyteckie w czasach Józefa Ignacego KRASZEWSKIEGO w świetle źródeł litewskich i polskich.

  

 W spadku bibliotecznym po którymś z letnich wojaży do Wilna trafiła mi się obszerna książka (w trzech tomach), która okazuje się doskonałym źródłem, dla ww tematu. Przyjrzyjmy się jak nieodlegle (do polskich wizji) widzą Litwini, czasy edukacji uniwersyteckiej naszego bohatera...
JIK występuje w książce:"VILNIAUS UNIVERSITETO ISTORIJA 1803-1940" wydawnictwo "MOKSLAS" Wilno 1977 r.
("HISTORIA WILEŃSKIEGO UNIWERSYTETU 1803-1940"); praca zespołowa w trzech tomach, dosłownie dwa razy i tak też podzieliłem związki KRASZEWSKIEGO z wileńską uczelnią na dwa rozdziały. Oto pierwszy z nich:

Rozdział Uniwersytet wileński 1803-1832 "Organizacje społeczne" aut.M.JUČAS str.31

                                                              od wpływem studenckich organizacji tworzyły się tajne, szkolne organizacje w Krożach (Kražiai), Kiejdanach (Kėdainiai), Kownie (Kaunas) i podobnie w szkołach na terenie Białorusi.
Silna polityczna reakcja władzy carskiej w 1822 r. zabroniła stowarzyszeń typu loże masońskie oraz "Towarzystwo Szubrawców", jako organizacjom administracyjnie niekontrolowanym. W 1823 r. policja wpadła na trop tajnych stowarzyszeń studenckich. Do odpowiedzialności było pociągniętych 108 osób. W tamtych czasach były to największe procesy polityczne studentów w Europie. 20 studentów, a wśród nich Adama MICKIEWICZA, Tomasza ZANA usunięto z Litwy. Z Uniwersytetu było wydalonych grono profesorów: historycy Joachim LELEWEL  i Ignacy DANIŁOWICZ oraz filozof J. GOŁUCHOWSKI.
Filomaci swoimi poglądami byli podobni do rosyjskich dekabrystów. W 1824 r. wydaleni do Petersburga filomaci: Adam MICKIEWICZ, Józef JEŻOWSKI, Franciszek MALEWSKI, od razu zapoznali się z dekabrystami: A. BESTUŻEWEM i K. RYLEJEWEM.
Władza cara rozłożyła organizacje studenckie, jednakże próbowano je później wskrzesić. W 1827 r. krótko działała grupa "Plemię Sarmatów" ("Sarmatų padermės") sięgająca tradycji "Towarzystwa Filomatów". Później w czasie przesłuchań studenci zrozumieli, że ich grupa wpływała patriotycznie, na wykłady historii Ignacego ONACEWICZA *1) Studenci byli wysmagani rózgami i oddani wojsku, a ONACEWICZ wydalony z Uniwersytetu. W 1830 r. zakończyło krótką działalność studenckie, antycarskie "Towarzystwo Mnezerów" ("Mnezerių draugija"), którego przewodniczącym był student literat Józef Ignacy KRASZEWSKI. *2)
29 listopada 1830 roku rozpoczęło się powstanie w Polsce, większość wileńskich studentów była zdecydowana je wspierać... (...)

cz.druga i ostatnia...p.t. Rozdział Uniwersytet wileński 1803-1832 "Filologia słowiańska" aut.A.KAUPUŽ str.91-92 ! JUŻ WKRÓTCE !

*1) ONACEWICZ Ignacy (1780 lub 1781-1845), historyk. Urodził się na Grodzieńszczyźnie, w rodzinie unickiego księdza, ale ochrzczony został w obrządku rzymskokatolickim. Studiował w Królewcu, tam zapoznał się z archiwami pruskimi, dotarł też do tajnego archiwum krzyżackiego. Po studiach (1806) pozostał w Królewcu na stanowisku wykładowcy, jednocześnie pracując jako tłumacz królewski. W 1811 r. otrzymał w Wilnie tytuł magistra filozofii. W l. 1818-1828 wykładał na uniwersytecie w Wilnie, jako pierwszy wyodrębnił historię Litwy i polski z kursu historii powszechnej. Jego studentami byli: Adam MICKIEWICZ, Juliusz SŁOWACKI, jak też Simonas DAUKANTAS, z którym ONACEWICZ utrzymywał kontakty także później.
Oskarżony o przynależność do tajnej organizacji studenckiej "Plemię Sarmatów", został wydalony z uniwersytetu. Za próbę ujawnienia nadużyć Nikołaja NOWOSILCOWA został jakiś czas aresztowany, ale w 1834 r. go uniewinniono. Odtąd aż do śmierci zbierał w Petersburgu materiały do historii Litwy. przez całe życie pozostawał w przyjaznych stosunkach z Joachimem LELEWELEM. zachowały się prace ONACEWICZA w postaci luźnych notatek: "Rzut oka na pierwotne dzieje Litwy" (wyd. 1846) i "Rzut oka na dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego" (wyd. 1849-1850).
Igancy ONACEWICZ w znacznym stopniu przyczynił się do opracowania naukowych podstaw historii Litwy, choć nie odrzucił niektórych legend, np. o pochodzeniu Litwinów od Herulów. Wywierał duży wpływ na studentów, jednak własnych pism pozostawił niewiele. Zdaniem DAUKANTASA, ONACEWICZ raczej zachęcał innych do pracy niż sam pracował.
(za Tomas VENCLOVA "Wilno. Przewodnik biograficzny" wyd. PIW Warszawa 2013)
*2) Feliksas SLIESORIŪNAS "Mnezerių draugija Vilniaus universitete (1830 m.) - wyd. Lietuvos TSR Mokslų akademijos darbai, A seria, 1974 t,2(47), str. 74-77

Bibliografia:
* w tekście
* zdjęcia własne