Pobyt w Dreźnie.

Urywek z Władysława MICKIEWICZA:

Początkowo Kraszewski osiedlił się w Dreźnie 420). Liczna kolonia polska zamieszkiwała wówczas w mieście, którego władca mówił jeszcze trochę po polsku. Minister Beust 421) nienawidził Prus i Kraszewski, rozbijając w Dreźnie namioty, ani mógł przypuszczać, że wypadnie mu tam przejść przez wężowe sploty bismarckizmu. Wskutek wygnania stan majątkowy jego był zachwiany; musiał poza tym pomagać córce, zesłanej z mężem na Syberię. Chciał sprzedać swą piękną kolekcję ikonograficzną, na której stworzenie po-
-------------------------------------------------------------------------------------------------
420) Kraszewski wyjechał do Drezna w styczniu 1863 roku; w 1868 roku założył tam własną drukarnię.
421) Friedrich Ferdinand graf Beust (1809-1886) - saski i austriacki polityk, minister spraw zagranicznych,
a potem premier Saksonii.

święcił lat dwadzieścia i zasięgał mej rady w tej sprawie: „Ponieważ stoi pan na czele księgami, nie mam potrzeby podkreślać, że pańskim obowiązkiem jest skorzystać z tego ażeby za jej pośrednictwem przypominać Europie,i Francji naszą nieszczęśliwą ojczyznę Nazbyt zapomniano o nas. Rosja drukuje po francusku i po niemiecku pamfletów prze­ciw nam bez liku”. Księgarnia Luksemburska (tak zwana dla sąsiedztwa z ogrodem tej nazwy) zastosowała się skrupulatnie do pouczeń Kraszewskiego: była oficyną propagandy polskiej i niczym ponadto. Ogłosiła po polsku małą bibliotekę narodową, w której wyszło 68 tomików, i szereg przekładów arcydzieł naszej literatury.
Kraszewski znaczną część swego czasu poświęcał na udzielanie pomocy w biedzie  nowej emigracji polskiej, której wielu członków przejeżdżało przez Drezno przed udaniem się w dalszą drogę do Paryża i Londynu. Dwudziestego czwartego listopada 1865 r: winszuje sobie wyniku odczytów na ich korzyść: „Miałem ich trzy” - powiada. „Zgroma­dziły po dwieście do trzystu słuchaczy, co, jak na Drezno, jest dużo. Trzeba było na to niesłychanej pracy, ale wcale jej nie żałuję. Rosja jest rozdrażniona, chociaż przyczepić nie ma do czego, bo wystarczy, gdy się zgromadzimy w dwustu, żeby była zaniepokojona.  Tym lepiej. Mówię o polskim obyczaju, jak gdyby Rosja nie istniała wcale: ignoruję  ją".
Sądził, że znalazł w Dreźnie bezpieczne schronienie; szybko jednak to złudzenie stracił.

Urywek z "Pamiętników" - "Noce bezsenne, wspomnienia i fantazje" JIK-a 1887 i 1888 r. (przypisy Wincenty DANEK):

Nagle - katastrofa. Z ulicy Mokotowskiej w Warszawie wszystko to wędruje do Saksonii, pozabijane w paki, zamknięte, a tu okoliczności nie dozwalają ani się z tym rozłożyć, ani ułożyć, ani popisać. Na składach u Geuckego 1) stoją te skarby, a sama myśl, że tam myszy i wilgoć gospo­darować mogą przejmuje dreszczem. Z początku można się było jeszcze łudzić czymś, jakąś nadzieją lepszego bytu, podanej ręki, znalezienia kąta wśród braci. Tymczasem jedni bracia szepczą po cichu: „Przybłęda”, drudzy obawiają się spojrzeć nawet i nie widzą.

Naga, zimna, straszna rzeczywistość zagląda w oczy niemiłosiernie. Tych tysiąców listów, tych drogich rękopi­sów, tych cennych starożytności, na ostatek i tego zbioru ikonograficznego pozbyć się potrzeba. Trzeba żyć, trzeba jeść, trzeba pracować. Ażeby mogła powstać drukarnia, tych zbytkownych rozkoszy życia wyrzec się należy 2).

Tak, chwila to nigdy niezapomnianej boleści. W poko­ikach na Augustusstrasse stoją porozbijane paki, na stole karteczkowy inwentarz porozrzucany. Zmierzcha, pusto - siedzę na tych ruinach przeszłości, powtarzam sobie: „Rozstać się z tym wszystkim potrzeba...”

-----------------------------------------------------------------------

1) Geucke - zapewne firma spedytorska w Dreźnie.

2) W ciągu pierwszych dziesięciu lat pobytu w Dreźnie stan finanso­wy Kraszewskiego był bardzo zły, gdyż brakło dotychczasowych źródeł dochodów. Pisarz sądził, że już nie zdoła się utrzymać z zarobków lite­rackich, więc poważnie myślał o zajęciu się drukarstwem. W 1868 r. ku­pił starą drukarnię, ale i ta nie przyniosła spodziewanych zysków, więc ją sprzedał ze stratą w 1871 r.

Podsumowanie:

W latach 1863—84 mieszkał w Dreźnie jeden z najpłodniejszych pisarzy polskich, Józef Ignacy Kraszewski. Dom, w którym mieszkał (1873—80) w dzielnicy Dresden-Neustadt przy ulicy Nordstrasse 28, został w roku 1960 przeznaczony na muzeum, urządzone przez pełnomocnika polskiego Ministerstwa Kultury. Drezno było często schronieniem dla Polaków uchodzących z kraju po powstaniach i walkach wolnościowych. W roku 1794 po upadał insurekcji Kościuszkowskiej i po powstaniu listopadowym 1830 r. około 10.000 emigrantów polskich przyjętych było w Dreźnie z entuzjazmem. Znajdowali się między nimi także Kraszewski i Chopin. Dom Chopina przy Nowym Rynku zniszczony został podczas bombardowania 1945 r., a popiersie kompozytora prze­padło odtąd bez śladu. Na katolickim cmentarzu w Dreźnie przy ulicy Friedrichstrasse zachowały się dotychczas liczne nagrobki polskich emigrantów.

P.S.
"Kraszewski łączy Poznań z Saksonią" - wydarzenie z Biblioteki Raczyńskich, tutaj

Literatura:

*Władysław MICKIEWICZ "Pamiętniki" wyd. Iskry Warszawa 2012r.
*Przewodnik po NRD wyd. Lipsk 1962 (trąci trochę Trabantem i czerwoną gwiazdką...)

Zdjęcia:

*Pani Aga ZIELIŃSKA (polonistka z Płocka)